“I won the Nobel Prize for literature. What was your crime?”Người nào chơi với tôi lâu hẳn sẽ biết tôi rất sợ những thứ buồn. Phim buồn, truyện buồn, nhạc buồn. Chẳng lạ nếu bạn thấy tôi hay đọc truyện thiếu nhi và cổ tích.
Trớ trêu thay, cái đẹp thường buồn.
Ngay khi đọc những dòng giới thiệu tác phẩm, tôi đã tự nhủ, Ôi thôi, lại một tấn bi kịch rồi. Làm gì có lối thoát cho một vị gốc tư sản, có học, lãng mạn, nghệ sĩ, và nhân đạo, đã có gia đình, và tình yêu của anh ta với một người phụ nữ là vợ của một nhân vật hoạt động cách mạng, trong một thời kỳ rối ren, máu lửa và tàn nhẫn? Tôi chua chát tưởng tượng ra đủ thứ đau thương, và sợ nhất là cái sự tàn khốc mà xã hội khốn nạn sẽ đặt lên số phận họ. Tôi đã thấy ngay những dòng văn đầy phẫn nộ, căm hờn, và nhất là sự bóp nghẹt không lối thoát. Tôi nghĩ tới Aimatov và lòng đã vội trùng xuống.
Nhưng Pasternak có một cách viết khác, rất khác. Nỗi buồn trong Zhivago, ngoại trừ nỗi buồn liên quan trực tiếp tới tình yêu trắc trở của anh và lara ra, có gì đó không thực sự gắn liền với mặt đất này. Có người sẽ vì vậy mà sẽ nhìn nhận tác phẩm với ít giá trị hơn. Thú thực, tôi, vốn quan tâm nhất tới số phận thực tiễn của con người, tới cái ăn cái mặc và sự tự do, ban đầu cũng đầy e dè về cuộc đời Yuri Zhivago. Suy cho cùng sự kìm kẹp mà anh gặp phải đâu có được thể hiện rõ rệt, cái thiếu thốn bần cùng trong đời sống hàng ngày cũng chỉ được nói lướt thướt qua. Dù ngắn ngủi, nhưng ít nhất anh cũng có một quãng thời gian với người mình yêu, và cái chết của anh, khi còn trẻ và thật đột ngột, cũng không phải là đầy oán trách phẫn nộ. Vẫn có những hàng dài người tới tiễn đưa, anh đã viết được sách, và đã được tưởng nhớ tới.
Thay vào đó, cái buồn trong Bác Sĩ Zhivago man mác hơn nhiều. Cái buồn đẫm vào cảnh vật của nước Nga rộng lớn, vào Siberia hoang dại, nó đẫm vào thiên nhiên, vào những cánh rừng bạch dương và taiga, vào những tiếng chim ca hát, những trận bão tuyết rơi rơi mãi, những thanh củi nhặt nhạnh mang về để sưởi. Cái buồn được thể hiện thông qua cái nhìn của một văn nhân với một mảnh hồn bơ vơ giữa thời đại, ban đầu là cảm tình với cách mạng, rồi sau đó là nhận ra những sai lầm của nó, và rồi đi trong cô đơn, bị kẹt giữa nó. Cái thứ gần như duy nhất khiến anh bớt cô đơn, con người có tâm hồn giống anh nhất, nàng Lara kia, bất hạnh thay lại không phải là vợ anh, và cả hai thì trong tình cảnh không biết lúc nào sẽ mất mạng.
Cái bất hạnh còn là trong đôi mắt nhìn một căn phòng làm việc lý tưởng đầy say mê, là đôi tay tha thiết được cầm bút và viết, nhưng ban ngày thì chai sạn sương gió và mai một. Đó còn là cái bất hạnh khi nhìn cuộc đời xung quanh thấy người ta cũng thống khổ nhưng lý tưởng hóa nó, nhưng chấp nhận nó, như hai người bạn Misa và Nika. Họ bảo Yuri, phải thay đổi tư tưởng đi, hay nói đúng hơn, theo cách khác, một cách thầm kín, là "phải tự lừa dối bản thân đi để dễ sống, để bớt dằn vặt chính mình." Cái bất hạnh là bởi anh là một trí thức-nghệ sĩ, không phải là một chiến binh, lão tướng, chẳng phải chính khách, chính trị gia. Và hơn nữa, anh là một con người thật chân thành, nhân hậu, thật hiền lành, điềm đạm, mơ mộng và đầy nghệ sĩ.
Đến cuối cùng tôi cũng không biết trách ai là nhân vật phản diện. Ai đã gây ra những đau khổ những bi ai trực tiếp cho Zhivago? Chẳng có ai hoàn toàn là ác quỷ, chỉ có những sai lầm, và những tội ác được hình thành từ chính thời đại.